be inspiration with SUNDA friendship spirit

Responsive Ads Here

Wednesday 12 May 2010

Telepon "Keupeul"

Jaman keur budak, sok ulin teteleponan. Lain meuli, da duitna ge teu boga, tapi nyieun ku sorangan. Make dus urut wadah kok (shuttle cock), dipotong dua, terus disambungkeun make benang. Ulinna kudu duaan, benang nu panjangna kira-kira lima meteran dipanteng, masing masing nyekel ‘gagang telepon’. Ngomong jeung ngadengekeun kudu piligenti, sakali sewang. Kitu teorina, sabab ari praktekna mah najan teu make ‘telepon’ oge da kadenge ieuh atuh nu ngomong teh, bubuhan teu jauh, jaba ngomongna gogorowokan. Tapi dunya budak mah pan beda, imajinatif. Resep we nu aya. Aranteng tah ku kitu oge.
Ari jaman kiwari mah beda deui. Alo-alo kuring ge sarua boga teteleponan. Ngan ayeuna mah teu kudu nyieun sorangan. Cocooan nu bentukna persis telepon nyaan. Hargana duka teuing sabaraha, da dipangmeulikeun ku indung bapana masing-masing. Malah ayeuna mah katambahan ku telepon keupeul alias telepon genggam alias mobile phone alias hand phone. Hape cenah. Kitu populerna di urang. Ieu oge sarua aya imitasina dina bentuk cocooan budak. Mani geus dengdek-dengdek we eta mah alo, budak nu keur meumeujeuhna tuturut munding, nyeta-nyeta ari kolot keur nelepon. Sarua kabungahna mah, kabungah budak, ngan prosesna wungkul nu beda jeung budak baheula.
Basa telepon keupeul mimiti asup ka Indonesia, teu rea nu boga, ma’lum hargana mahal kabina-bina. Harita mah bentukna oge teu jiga ayeuna, gede, gagarubang jeung beurat, nepi ka jigana mah bisa dipake maledog anjing. Nu bogana oge teu sambarangan: jelema baleunghar, pengusaha, artis, pokona mah nu laloba duit. Nu samporet duit mah cukup ku pager atawa penyeranta (duka naon tah basa Sundana). Bisa narima pesen, tapi teu bisa ngirim. Lamun rek ngahubungi, nya angger kudu ngagunakeun telepon, boh telepon imah, telepon umum atawa wartel.
Harita mah telepon umum koin jeung telepon umum kartu masih jadi primadona. Inget keneh, di gerbang Unpad Dipati Ukur, luhureun pos Satpam, aya booth telepon koin jeung kartu ngajajar kurang leuwih sapuluh siki. Da pinuh pinuh wae eta teh, teu beurang teu peuting. Nu makena rupa-rupa, ti mimiti mojang geulis nu sareungit, nepi ka barudak sastra nu jalabrig, jeung semu kuleuheu. Di dinya sering jadi tempat cuci mata, ma’lum loba nu harerang. Rada tiiseun teh biasana ti jam sapuluh peuting ka luhur, geus usum sare. Isukna mah rame deui we saperti biasa.
Kadang-kadang sok aya telepon koin nu geus pinuh, nepi ka teu bisa dipake. Kungsi sakali mangsa nelepon teu nyambung-nyambung, jigana duit kencringna geus metet. Rek pindah ka nu sejen keur pinuh, kabeh diparake. Keuheul tah, booth telepon digubrugkeun bari jeung rada ambek. Na ari burudul teh duit receh, aya kana tilu rebueunana jigana. Ah dirawu weh, lumayan jang nelepon deui.
Sanggeus muncul hape generasi awal nu sagede bata tea, teknologi telepon keupeul terus dikembangkeun. Disainna beuki alus jeung bentukna beuki meotan, teu sagede bata teuing, malah nepi ka bener bener bisa kakeupeul ayeuna mah. Hargana oge beuki murah, sabab diproduksi sacara massal, nepi ka hargana bisa ditekan. Najan kitu, angger we aya ari kelas-kelas mah. Murah soteh anu memang fasilitasna terbatas, cukup nyumponan sarat bisa dipake nelepon jeung ngirim SMS. Ari kelas high-end (jang konsumsi kelas atas) mah, angger we teu kabeuli ku jelema leutik model kuring. Fasilitasna canggih, desain mewah, fiturna pabalatak, tangtu we mangaruhan kana harga.
Taun duarebuan telepon keupeul mahabu di mana-mana, ka suklakna ka siklukna. Teu di cacah teu di menak, kabeh pada-pada boga. Telepon umum koin loba nu nganggur, euweuh nu make. Kondisi saperti kieu teh lian ti mayukeun pabrik hape, oge muka lapangan usaha keur balarea. Di ditu di dieu dug deg nu muka counter hape. Pasar hape second hand (urut) jadi rame. Nu ngajualan voucher pulsa pabalatak nepi ka kampung-kampung. Nu nelepon ayeuna mah bisa ti mana wae, teu kudu ti imah, wartel atawa telepon umum wungkul. Asal aya sinyal, jadi. Nu baheula ngan ukur bisa nenjo gambarna dina film atawa sinetron, ayeuna mah geus jadi ‘pemandangan’ sapopoe.
Naha ieu teh aya pangaruhna kana gaya hirup (life style) masarakat? Jelas, gede pisan malah. Gaya hirup pragmatis nu sarwa instan bisa kacumponan ku ayana alat komunikasi samodel hape. Geura we, mun baheula nyanghareupan lebaran teh geus siap-siap meuli kartu lebaran, ayeuna mah cukup ku ngirim SMS (short message service) dina waktuna. Teu kudu disiapkeun ti anggalna. Aya nu ulang taun, nyakitu keneh. Rek pesen barang, balanja, pesen tiket, malah pesen pulsa oge cukup ku nelepon atawa SMS. Barudak rumaja anu bobogohan, geus teu usum susuratan. Cukup ku es-em-es-an. Ringkes, praktis, murah, tur teu kudu make panglayar.
Ngan di sagedengeun eta, tangtu aya oge ekses negatifna. Remen kabejakeun rumah tangga anu pakucrut alatan SMS ti Mahmud (mamah muda) kabaca ku Mahlot (mamah kolot). Aya oge panipuan via SMS. Biasana ngeneng-ngeneng hadiah puluhan juta atawa mobil, atas nama perusahaan nu geus kawentar, bari jeung tungtungna teh sok kudu transfer heula duit keur ‘biaya administrasi’. Aya deui nu disebut SMS berantai. Ieu mah biasana kudu nyebarkeun deui SMS (forward) ka welasan nomer, sarta mun ieu diestokeun, cenah bakal manggih ‘kejutan yang menyenangkan’. Di internet mah nu kieu teh disebutna hoax, kurang leuwih sarua jeung spam (imel/serelek runtah). Rupa-rupa kajahatan, nepi ka kasus sogok jeung suap oge loba nu kajadianana ngagunakeun fasilitas handphone.
Ceuk para sepuh, sagala rupa oge pasti aya sisi hade jeung sisi gorengna (lain gorengan), lir ibarat peso. Pan peso ge ari dipake bener mah kacida mangpaatna. Ibu-ibu keukeureut sayuran di dapur jadi gampang. Meuncit hayam, pasti make peso, mangpaat tah kana perbaikan gizi. Sabalikna peso oge bisa dipake kajahatan. Jambret, tukang todong, rampog, bisa make peso pikeun alat bantu nyingsieunan korbanna. Memang sagala rupa oge gumantung kana niat nu makena. Kumaha ari telepon keupeul? Sarua we. Dipake tujuan hade nya hade, dipake goreng nya goreng. Omat hape teh ulah dipake ngalakukeun kajahatan, nipu batur, salingkuh, komo dipake ngeureutan sayur mah, da lain kitu fungsina. Jadi, sakali deui, sagala ge gumantung kana niat nu makena.

Rupa - Rupa Kabeurangan

Cek sakaol, kabeurangan teh aya dua rupa: kabeurangan nu dihaja, kabeurangan rada dihaja, jeung kabeurangan nu teu dihaja. Baruk aya kabeurangan nu dihaja kitu? Seueur, kulan. Eta geuning sok loba PNS nu ngantorna sakainget. Kuduna ngantor jam tujuh, ku sabab asa digawe di kantor nini aki, der datang jam sapuluh. Mending mun digawena teh suhud, balik jam opat atawa jam lima. Ieu mah henteu. Jam satengah satu geus anggalesoh, bujurna ngadadak lenjong. Alesan itu ieu, leos we balik. Na ngaladangan naon atuh nya ari nu kitu? Eta ku geus teu asa jeung jiga tea meureun..
Anehna ari di kantor-kantor swasta gedean mah leuwih disiplin. Lain euweuh, ngan asana moal ngabudaya jiga di kantor-kantor pamarentah. Ieu teh taya sanes ku lantaran di swasta mah biasana jelas dina soal 'reward and punishment'. Bolos sakitu jam, nya potong we gajihna, kitu conto nu gampangna mah. Nya ieu pisan nu teu dilarapkeun di kantor-kantor pamarentah teh. Pagawe negeri mah jongjon, sabab gajih geus maneuh unggal bulan. Perkara bolos atawa melencing, wah, nu dilaluhur ge sarua we melencing. kitu biasana alesanana teh.
  
Pun lanceuk kabeneran pagawe nagri di Cirebon. Ngadongeng, cenah eta mah aya anak buahna nu digawena teh ngan ukur sapoe dina sabulan, istuning datangna teh ngan poean nyokot gajih wungkul. Dipapatahan mah dipapatahan, hih angger we kitu. Alesanana teh cukup ku, "Teu gaduh ongkos Pa.." Dasar euweuh kaera.
"Naha atuh lain carekan, atawa laporkeun we ka atasan?" cek kuring mangloh.
"Teu wasa," tembal ki lanceuk, "Sidik si eta teh dulurna atasan Akang.."
Wah, teuing atuh ari kitu mah!
Kumaha ari kabeurangan nu rada dihaja? Ieu mah sabenerna teu hayang kabeurangan, tapi aya hal sejen nu nyababkeun kabeurangan. Contona mun keur usum mengbal Piala Dunya tea. Pan sarerea ge tangtu lain hayang kabeurangan, tapi hayang lalajo mengbal. Kadang-kadang sapeuting jeput tah teu sare ngabelaan karesep kana mengbal teh, bari jeung nu mengbalna mah teu dulur teu baraya, teu hir teu walahir. Ngan orokaya isuk-isukna sok tunduh. Jadi we kabeurangan. Teu dihaja pan kabeuranganana mah? Tapi lalajo mengbalna - nu matak tunduh nepi ka kabeurangan ngantor, eta mah dihaja. Jadi, nu kieu nu kabeurangan rada dihaja teh.
Nu katilu, kabeurangan nu teu dihaja. Ieu mah bener-bener teu dihaja. Tangtu kabeuranganana oge moal terus-terusan jiga PNS. Bisa wae peutingna aya nu gering, terus kudu kemit, teu bisa sare. Ngaranna ge musibah. Jadi mun isukna kabeurangan, nya dima'lum, da lain kahayangna tur lain ngahaja.
Di kampung, sok loba pisan budak sakola nu kabareurangan. Alesanana oge kuat, babantu digawe ka kolotna. Ma'lum budak di kampung mah, najan leutik keneh, loba nu geus diandelkeun mantuan kolot. Ngarit jang domba tea, ngala cai tea, narokan suluh tea, jeung sajabana. Kitu soteh da meureun kajurung ku kaayaan. Mun kolotna sagala aya mah, piraku teuing tega anakna kudu migawe pagawean kolot nepi ka matak kabeurangan sakola sagala. Ngan dalah dikumaha deui atuh. Matak guru-guru di sakola ge sok loba ngama'lum, tamaha, bongan pamarentah can bisa ngama'murkeun sakabeh rahayatna.
Sanajan kitu, ari mindeng-mindeng teuing mah, keuheul oge pa Guru teh. Saperti si Ibro anak Mang Daman. Eta mah da teu sirikna unggal poe atuh kabeurangan teh. Memang sabenerna mah memeh sakola teh manehna sok guwa-gawe heula mantuan kolotna. Ngan ku sabab mani unggal poe pisan, Pa Guru teh antukna mah bendu oge.
Basa si Ibro kabeurangan deui, Pa Guru nyentak, "Tas naon heula atuh maneh teh Ibro? Tuh batur mah geus ngerjakeun soal aya kana sapuluhna!"
"Euh..Punten Pa Guru, abdi wangsul macekkeun heula domba nembe teh.." si Ibro murungkut.
"Macekkeun domba? Na atuh lain ku bapa maneh nu kitu mah?" Pa Guru beuki wera.
"Eu..eu..moal tiasa atuh Pa, kedah ku domba deui..." si Ibro ngalengis bingung, satengah ambek. Teungteuingeun ari Pa Guru, maenya bapana kudu macek domba!
Di guar ti http://sundablog.blogspot.com